Παπανδρέου Γιώργος : «Κέρδη από Ελσίνκι»

ΑΝΑΛΥΣΗ: ΤΟ ΕΛΣΙΝΚΙ Η Ν.Δ. ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ

Μέρος Ι: Απαντήσεις στα επιχειρήματα της ΝΔ

Αυτές τις ημέρες και ενόψει της Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 17 Δεκεμβρίου (2004), καταβάλλεται από πλευράς κυβέρνησης μια συστηματική προσπάθεια να υποβαθμιστεί η Επιτυχία του Ελσίνκι. Στο κείμενο που ακολουθεί δίνονται συνολικές απαντήσεις, χρήσιμες διευκρινήσεις και σχετική τεκμηρίωση.

Τι κερδίσαμε στο Ελσίνκι αναφορικά με το Αιγαίο και την Κύπρο; Κερδίσαμε δύο πράγματα:

Πρώτον, εξασφαλίσαμε ότι η Κύπρος θα έμπαινε στην Ένωση, ακόμη και χωρίς λύση του Κυπριακού. Και μπήκε. Παρά την αντίδραση της Τουρκίας (κάποιοι μίλησαν ακόμη και για "casus belli"), παρά την αντίθετη επιθυμία πολλών συνομιλητών μας και στις δύο όχθες του ατλαντικού, παρά την παθολογική δυσπιστία της Ν.Δ., τα καταφέραμε. Η Κύπρος τα κατάφερε. Θα πρέπει να θυμίσουμε ότι είναι πρώτη φορά στην Εξωτερική Πολιτική της Τουρκίας τα τελευταία 150 χρόνια που δεν μπόρεσε να υλοποιήσει τις απειλές της και όπου εμφανίστηκε άλλα να λέει και άλλα να δύναται να κάνει. Οι αλυσίδες του Ελσίνκι ήταν βαριές στα χέριά της. Ευτυχώς για εκείνη, η κυβέρνηση της ΝΔ ανοήτως της τις έβγαλε.

Δεύτερον, όσον αφορά το Αιγαίο, τι κερδίσαμε; Καταφέραμε η Ε.Ε. να πει στην Τουρκία και στις άλλες υποψήφιες χώρες το εξής: "αν θέλετε να μπείτε στην Ένωση θα πρέπει το αργότερο μέχρι τα τέλη του 2004 να έχετε επιλύσει με ειρηνικό τρόπο κάθε συνοριακή διεθνή σας διαφορά ή άλλα συναφή θέματα που εκκρεμούν. Σε αντίθετη περίπτωση, οι διαφορές αυτές θα οδηγηθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης". Αυτό πείσαμε την Ε.Ε. να πει στην Τουρκία.

Γιατί όμως οι αποφάσεις του Ελσίνκι ικανοποίησαν πλήρως τις εθνικές μας θέσεις στο ζήτημα του Αιγαίου; 

Πρώτον, το Ελσίνκι μας ικανοποιεί γιατί ξέρουμε ότι έχουμε στη βασική θεματική δίκιο, και εν προκειμένω το διεθνές δίκαιο, με το μέρος μας. Και το Διεθνές Δικαστήριο δικάζει με βάση το διεθνές δίκαιο. Για αυτό και η Τουρκία προσπαθεί τόσα χρόνια να το αποφύγει όπως ο διάολος το λιβάνι.

Δεύτερον, το Ελσίνκι μας ικανοποιεί γιατί δεν μας συμφέρει το να αναβάλλουμε διαρκώς την επίλυση των ζητημάτων και να περιοριζόμαστε σε συζητήσεις επί συζητήσεων. Η Ελλάδα μας, 30 χρόνια τώρα αιμορραγεί:

* Αιμορραγεί σε ανθρώπινο δυναμικό, καθώς οι πιλότοι της Πολεμικής μας Αεροπορίας παίζουν κάθε μέρα τη ζωή τους κορώνα-γράμματα προασπίζοντας τον εθνικό εναέριο χώρο.

* Η Ελλάδα αιμορραγεί και σε οικονομικούς πόρους, καθώς είμαστε αναγκασμένοι να ξοδεύουμε τεράστια ποσά για την άμυνα της πατρίδας μας. Χρήματα που τα έχει ανάγκη η παιδεία, η υγεία, ο χαμηλόμισθος, ο συνταξιούχος.

- Η αναβλητικότητα λοιπόν συμφέρει την στρατοκρατία της Τουρκίας, η οποία, πέρα από να αμφισβητεί τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο Αιγαίο, φροντίζει βέβαια και με το πέρασμα του χρόνου να διευρύνει τον κατάλογο των παράλογων διεκδικήσεών της. Εμείς είμαστε λοιπόν που πρέπει να θέλουμε λύση εδώ και τώρα. Και το Ελσίνκι μας το εξασφάλισε και αυτό.

Ερώτημα πρώτον: υπάρχει ένα θέμα προς διαπραγμάτευση ή περισσότερα του ενός;

Η κυβέρνηση διατείνεται ότι αφού πέραν της υφαλοκρηπίδας δεν υπάρχει άλλο προς διαπραγμάτευση θέμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, κατά συνέπεια το ΠΑΣΟΚ έκανε μια ανεπίτρεπτη υποχώρηση στο Ελσίνκι που έρχεται η ίδια να την διορθώσει δια της παραίτησής της απ’ αυτήν την συμφωνία.

Ορισμένοι απάντησαν από τις στήλες του αντιπολιτευτικού τύπου ότι υπάρχει το θέμα της υφαλοκρηπίδας «και τα παρεπόμενά της». Η απάντηση αυτή είναι επίσης λανθασμένη.

Η κυβέρνηση δείχνει να μην κατανοεί την βαθύτερη ουσία του Ελσίνκι. Σε αυτό δεν συμφωνήσαμε με την Τουρκία πόσες είναι οι διαφορές μας. Αλλά ότι η Τουρκία υποχρεώνεται να παραιτηθεί από τις προκλήσεις στο όνομα των πιο διαφορετικών και εξωφρενικών διεκδικήσεών της (όπως ότι τάχα η Γαύδος αποτελεί μια «γκρίζα ζώνη» των διεθνών συνθηκών). Ότι εάν θεωρεί ότι έχει νόμιμες αμφισβητήσεις ως προς την Ελλάδα (το τι εκείνη νομίζει, ασφαλώς και δεν αποτελεί αναγνώριση ότι δικαίως το νομίζει) δεν έχει παρά να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Ότι με άλλα λόγια, εάν πιστεύει ότι έχει δίκαιο δεν έχει παρά να προσφύγει στο διεθνές δίκαιο και να το αναζητήσει. Αυτή η επιταγή προς την Τουρκία κάθε άλλο παρά της δικαιώνει τις θεματικές των διεκδικήσεών της.

Τι δεν έχει καταλάβει ακόμα η κυβέρνηση;

1. Ότι η Τουρκία για ιστορικούς και εσωτερικούς δομικούς λόγους κάθε άλλο παρά θέλει να προσφεύγει σε διεθνή δικαστήρια. Αναγκάστηκε στο Ελσίνκι να δεχτεί μια διαδικασία έναντι της οποίας νιώθει απέχθεια. Η πολιτική της ΝΔ την απάλλαξε απ’ αυτή την δυσκολία. Από την υποχώρηση που έκανε προκειμένου να μην κλείσει ο ευρωπαϊκός της δρόμος.

2. Ότι στο Ελσίνκι συμφωνήθηκε με την Τουρκία ότι οι διαφορές της με την Ελλάδα είναι διαφορές με την ίδια την ΕΕ. Κατά συνέπεια ότι κάθε επιθετική της πράξη, στρέφεται ενάντια στην ΕΕ ως σύνολο, στην πολιτική και νομική της κουλτούρα. Η κυβέρνηση της ΝΔ την απάλλαξε απ’ αυτό το φόρτο και «επανέφερε» τις όποιες διαφορές της Τουρκίας με την Ευρώπη ως προς το διεθνές δίκαιο της θαλάσσης και των συνόρων σε μια ελληνοτουρκική διαφορά.

3. Ότι στο Ελσίνκι, και αυτό είναι το κύριο, η Τουρκία υποχρεώθηκε να αποδεχτεί ότι η λύση των διαφορών της με την Ελλάδα δεν μπορεί να αναζητηθεί ούτε στην σύγκρουση, ούτε στην επίδειξη στρατιωτικής ισχύος, διότι αυτό δεν μπορεί να είναι πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στην ΕΕ και υποψήφια μέλη της, αλλά ότι η λύση αυτών των προβλημάτων πρέπει να αναζητηθεί στο διεθνές δίκαιο.

4. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ θεώρησε και το ΠΑΣΟΚ εξακολουθεί να θεωρεί, ότι η Τουρκία πρέπει να δεσμευτεί ότι όποιες διαφορές πιστεύει ότι έχει από την Ελλάδα, και όποιες διεκδικήσεις, θα πρέπει να τις λύσει στη βάση του διεθνούς δικαίου και να αποδεχτεί τις αποφάσεις του διεθνούς δικαστηρίου. Θεώρησε και θεωρεί ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος – δρόμος για να δεσμευτεί η Τουρκία να παίξει στο γήπεδο του νόμου και της δημοκρατίας. Ένα πεδίο που είναι το καλύτερο δυνατό πεδίο για μια δημοκρατική χώρα όπως είναι η Ελλάδα. Το γνωρίζει καλύτερα και έχει το δίκαιο στα θεμελιακά ζητήματα μαζί της. Τι έκανε η ΝΔ; Αποδέσμευσε την Τουρκία από τις δεσμεύσεις του διεθνούς δικαίου. Φαίνεται ότι πιστεύει ότι οι κανόνες του διεθνούς δικαίου ήταν περισσότερο δεσμευτικές για την Ελλάδα παρά για την Τουρκία!

5. Η μεγάλη διαστρέβλωση που κάνει η κυβέρνηση της ΝΔ είναι ότι εμφανίζει την υποχρέωση της Τουρκίας να πάει στο διεθνές δικαστήριο για ότι θέμα την απασχολεί στα ελληνοτουρκικά (πραγματικό, ανόητο, φανταστικό, προκλητικό, απαράδεκτο) ως ταυτισμένη με την αναγνώριση αυτής της θεματικής ως θεματική αμφισβήτησης από την πλευρά της Ελλάδας. Δηλαδή, η υποχρεωτική αποδοχή του διεθνούς δικαίου από την Ελλάδα, εμφανίζεται ως αποδοχή από την Ελλάδα των τουρκικών διεκδικήσεων. Στο όνομα αυτής της διαστρέβλωσης και έλλειψης των νέων δομών και διαδικασιών στην εξωτερική πολιτική, η ελληνική κυβέρνηση απάλλαξε από τις δεσμεύσεις που τέθηκαν στην Τουρκία προκειμένου να γίνει υποψήφιο μέλος της ΕΕ. Για αυτό εξάλλου η Τουρκία αφού πήρε την πορεία προς την υποψηφιότητα κάθε άλλο παρά διαμαρτυρήθηκε για την απαλλαγή της από τις δεσμεύσεις του Ελσίνκι.

6. Είναι φανερό ότι για μια δημοκρατική χώρα όπως την Ελλάδα, που θέλει έναν ειρηνικό και δημοκρατικό κόσμο δεν υπάρχει άλλο πεδίο για να διαπραγματευτεί διαφορές, αλλά και για να αποδείξει το ανύπαρκτο περιεχόμενο τουρκικών εκβιασμών και αιτιάσεων, παρά το διεθνές δίκαιο. Η άλλη πολιτική, είναι αυτή που εφαρμόζει ο Μπους και την οποία όλοι καταδικάζουν στη χώρα μας.

Ας μας πει, λοιπόν, η κυβέρνηση γιατί η υποχρέωση της Τουρκίας να παραπέμψει τις άνομες διεκδικήσεις της στο διεθνές δικαστήριο και με την αποδοχή του διεθνούς δικαίου, είναι σε βάρος της Ελλάδας; Δεν είναι φανερό ότι αυτοί είναι οι παράνομοι στα κύρια θέματα; Ας μας πει, επίσης, η κυβέρνηση ποιο εναλλακτικό μέσο διαθέτει και πιστεύει ότι πρέπει να έχει προτεραιότητα για να περιμαζέψει την Τουρκία πέραν του διεθνούς δικαίου.

Θα μπορούσε, μάλιστα, να υποστηρίξει κανείς, ότι δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι η Τουρκία όσο καιρό δεσμευόταν από το Ελσίνκι είχε γίνει, έστω και λίγο, περισσότερο προσεκτική στις αιτιάσεις της (πχ γκρίζες ζώνες στην νότια πλευρά της Κρήτης, στο Ιόνιο κοκ).

Η συνήθης απάντηση της κυβέρνησης είναι ότι δεν μπορεί αυτή να λύσει εντός μερικών μηνών τα θέματα που είχαν συσσωρευτεί εδώ και 30 χρόνια.

Στην περίπτωση αυτού του επιχειρήματος η κυβέρνηση ψεύδεται. Το ζητούμενο δεν ήταν πόσα χρόνια υπάρχουν τα ζητήματα, αλλά ότι η Τουρκία δεν θα μπορούσε να τα θέτει εις αεί. Ότι θα ερχόταν το 2004 στο οποίο θα υποχρεωνόταν να τελειώνει με «τα αστεία» και τις προκλήσεις και θα έπρεπε να πάει στη Χάγη. Κανείς δεν ζήτησε από την κυβέρνηση να κλείσει εκείνη τα θέματα. Αλλά ακριβώς επειδή δεν μπορούσαν να κλείσουν πήραμε στο Ελσίνκι την δέσμευση της Τουρκίας ότι θα αποδεχόταν την λύση του διεθνούς δικαίου και το κλείσιμο των θεμάτων από το διεθνές δικαστήριο. Η κυβέρνηση, λοιπόν, κατηγορείται όχι «γιατί δεν τα έκλεισε» αλλά ότι παρεμπόδισε να λυθούν εκεί που οι Τούρκοι δεν θέλανε.

Μέρος ΙΙ: Απαντήσεις στην ΝΔ - τα πραγματικά γεγονότα - τεκμηρίωση

Πρώτη τεκμηρίωση ως προς «τις άλλες διαφορές»

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι με το Ελσίνκι η Ελλάδα αποδέχθηκε ότι στο Αιγαίο υφίστανται και άλλες ελληνοτουρκικές διαφορές - πέρα από το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας - και υποχρεώθηκε να τις επιλύσει. Οι ίδιοι υπογραμμίζουν μάλιστα τη διατύπωση της παραγράφου 4 των Συμπερασμάτων του Ελσίνκι που μιλάει για "επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων".

Αυτοί που τα υποστηρίζουν όλα αυτά καλά θα κάνουν να μάθουν να διαβάζουν ελληνικά. Καλά θα κάνουν να διαβάσουν όλη την παράγραφο 4 που λέει τα εξής:

"4. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την περιεκτική φύση της διαδικασίας προσχώρησης, η οποία τώρα περιλαμβάνει 13 υποψήφια κράτη εντός ενιαίου πλαισίου. Τα υποψήφια κράτη συμμετέχουν στη διαδικασία προσχώρησης επί ίσοις όροις. Πρέπει να συμμερίζονται τις αξίες και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως ορίζονται στις Συνθήκες. Εν προκειμένω, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει την αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και παροτρύνει τα υποψήφια κράτη να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για την επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων. Άλλως, θα πρέπει να φέρουν τη διαφορά ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος. Το αργότερο στα τέλη του 2004, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανεξετάσει την κατάσταση ως προς κάθε εκκρεμή διαφορά, ιδίως όσον αφορά τις επιπτώσεις στην ενταξιακή διαδικασία με στόχο να προαγάγει την επίλυσή της μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου. Επί πλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι η συμμόρφωση προς τα πολιτικά κριτήρια που όρισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη διαπραγματεύσεων προσχώρησης και ότι η συμμόρφωση προς όλα τα κριτήρια της Κοπεγχάγης αποτελεί τη βάση για την προσχώρηση στην Ένωση."

Αυτή είναι διατύπωση της παραγράφου 4. Και ερωτούμε:

* Πρώτον, η παράγραφος αναφέρεται μόνο στην Τουρκία; Φυσικά και όχι. Αναφέρεται και στις 13 υποψήφιες χώρες, όχι μόνο στην Τουρκία. Και έτσι είναι διατυπωμένη για να ικανοποιεί όλες τις περιπτώσεις συνοριακών και άλλων διαφορών, όπως αυτή της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, αλλά και διαφορές που είχαν και άλλες υποψήφιες χώρες όπως η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Λετονία.

* Δεύτερον, ερωτούμε: Προκύπτει από κάπου υποχρέωση της Ελλάδας να αναγνωρίσει ως «διαφορές» τις όποιες τουρκικές διεκδικήσεις; Όχι, από πουθενά! Η παράγραφος δεν απευθύνεται στα Κράτη Μέλη! Το αντίθετο συμβαίνει: η υποψήφια χώρα είναι αυτή που υποχρεώνεται να προχωρήσει στην ειρηνική επίλυση των διαφορών της, προκειμένου να αρχίσει τη διαδικασία ένταξης.

* Για την Ελλάδα η μόνη εδαφική διαφορά με την Τουρκία είναι η υπόθεση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Αλλά εδώ θα πρέπει να πούμε μια μεγάλη αλήθεια: η διευθέτηση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας σημαίνει για την Ελλάδα και οριστική απόφαση για το εύρος των χωρικών μας υδάτων, απόφαση που θα επηρεάσει και το ζήτημα του εύρους του εθνικού εναερίου χώρου.

Δεύτερη τεκμηρίωση: ως προς την δεσμευτικότητα

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η διατύπωση της παραγράφου 4 συνιστά εξαιρετικά χαλαρή δέσμευση για την Τουρκία και εν πάση περιπτώσει ακόμη και η δέσμευση αυτή εγκαταλείφθηκε από την Ελλάδα το Δεκέμβριο του 2003 αφού στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Βρυξελλών δεν συμπεριλήφθηκε καμία αναφορά στο Ελσίνκι.

Είναι καλύτερα, αντί να λένε ανακρίβειες και να θεωρητικολογούν, να διαβάσουν το κείμενο της απόφασης του Συμβουλίου Υπουργών για τις αρχές και τους όρους που διέπουν την εταιρική σχέση Ε.Ε. - Τουρκίας, όπως αυτή αναθεωρήθηκε για τελευταία φορά επί Ελληνικής Προεδρίας το Μάιο του 2003. Στις προτεραιότητες της Τουρκίας για την περίοδο 2003/2004 και για την ικανοποίηση των πολιτικών κριτηρίων της ένταξης αναγράφεται και το εξής:

"Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ελσίνκι, στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου και δυνάμει της αρχής της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών που προβλέπει ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, η καταβολή κάθε δυνατής προσπάθειας για την επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων, όπως αναφέρεται στο σημείο 4 των συμπερασμάτων του Ελσίνκι".

Επιπλέον στην Ετήσια Έκθεση της Επιτροπής του 2004 για την Τουρκία διαβάζουμε τα εξής αναφορικά με την παράγραφο 4 του Ελσίνκι: "In the last year, bilateral relations have continued to evolve positively. The Turkish Prime Minister paid an official visit to Athens in May. As a result of the implementation of a series of confidence-building measures both governments are taking steps in view of a gradual and balanced reduction of military expenses. There have been 26 meetings at the level of under-secretaries of both countries in the framework of the exploratory talks launched in 2002. In accordance with the Helsinki European Council conclusions of December 1999, the upcoming December European Council will review the situation" .

Εμείς, λοιπόν ως ΠΑΣΟΚ, τη δουλειά μας την κάναμε. Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να ζητήσει την ενεργοποίηση των συμφωνηθέντων στο Ελσίνκι. Αλλά ανησυχούμε, ανησυχούμε βαθύτατα όταν ακούμε τον κ.Καραμανλή να δηλώνει στη ΔΕΘ πως "δεν είναι δυνατόν ζητήματα τριάντα χρόνων να λυθούν σε λίγους μήνες". Αυτή είναι η λογική της μιζέριας, του φόβου και της αναβλητικότητας. Και είναι λάθος.

Ο Γ. Παπανδρέου, χόρεψε κάποτε ζεϊμπέκικο και ο ομόλογος του τότε Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών χτύπαγε παλαμάκια. Την επομένη η δεξιά έβριζε τον Υπουργό Εξωτερικών της χώρας. Αποσιωπούσαν το γεγονός ότι την επομένη οι τουρκικές εφημερίδες ρωτούσαν τον δικό τους Υπουργό Εξωτερικών: «Καλά, ο Παπανδρέου χορεύει γιατί βάζει την Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εσύ γιατί χειροκροτάς;» Κάναμε λοιπόν δημόσιες σχέσεις, αλλά κερδίζαμε και σε ουσία.

Εσείς τι κάνετε; Έχετε καταλάβει;

Τρίτη τεκμηρίωση: ως προς το αν συναινούσε η Ν.Δ. στα μεγάλα εθνικά ζητήματα, όπως τα ελληνοτουρκικά όπως υποστήριξε ο ΚΚ και υπουργοί του;

Αντί άλλη απαντήσεως, παραθέτουμε ορισμένα παραδείγματα νεοδημοκρατικής συναίνεσης για το Ελσίνκι:

«Πίσω από τις γκεμπελικού τύπου προπαγανδιστικές κραυγές και θριαμβολογίες κρύβεται επιμελώς μια νέα εθνική και επώδυνη υπαναχώρηση. Για την κυβέρνηση αυτή ακόμη και τα εθνικά μας θέματα "παίζονται" στη Σοφοκλέους, όπερ σημαίνει πως ο σημιτικός "εκσυγχρονισμός" είναι πράγματι "αγοραίος"» - Προκόπης Παυλόπουλος, 12-12-1999.

"...Είναι, λοιπόν, εμφανές ότι ισχυρές δυνάμεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και την ίδια την Τουρκία έψαχναν για κάτι ενδιάμεσο: Την Τελωνειακή Ένωση, ενισχυμένη τώρα με μία υποψηφιότητα, ένα νέο πλαίσιο χρηματοδοτήσεων, μια σύνδεση με την ΚΕΠΠΑ, μια διείσδυση στην κοινή αμυντική πολιτική. Αυτά ήθελαν και γι" αυτό, ακριβώς, κόπιασαν τόσο πολύ. Γι" αυτό κινήθηκε ολόκληρη η διπλωματική μηχανή των ΗΠΑ. Και όλα αυτά τους τα δώσατε χωρίς ουσιαστικό αντάλλαγμα. Τους τα δώσατε και πανηγυρίζετε. Και διαμαρτύρεστε που δεν σας λέμε μπράβο. Μπράβο σας, λοιπόν.
...
Το μόνο βέβαιο είναι ότι από το Ελσίνκι τραβήξαμε την Τουρκία στο δρόμο για την Ευρώπη. Από τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προκύπτει ότι η Τουρκία αποκομίζει άμεσα, πολύ σημαντικά οφέλη. Αντίθετα, η Ελλάδα παρά την ισχυρή διαπραγματευτική βάση στην οποία βρισκόταν δεν πήρε τίποτα χειροπιαστό. Τα έμπρακτα ανταλλάγματα που προσποιείτο να ζητά ο Πρωθυπουργός δεν φαίνονται πουθενά." - Κώστας Καραμανλής, 15-12-1999

papandreou.gr