Κείων το νόμιμον

«Αν δεν μπορεί κάποιος να ζει καλά, ας μη ζει καν κακά».

Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε το «Κείων νόμιμον», το έθιμο δηλαδή των κατοίκων της αρχαίας Κέω (σημερινής Κέας ή Τζιάς) οι οποίοι, με γενεσιουργό αιτία την πολιορκία τους από τους Αθηναίους, προχώρησαν σε μια βαριά απόφαση, όπως την αναφέρει ο Στράβων: να παίρνουν κώνειο όσοι ξεπερνούσαν τα εξήντα χρόνια της ζωής τους και να πεθαίνουν, ώστε να επαρκεί η τροφή για τους υπόλοιπους («προσέταττε γαρ ο νόμος τους υπέρ εξήκοντα έτη γεγονότας κωνειάζεσθαι και του διαρκείν τοις άλλοις την τροφήν»).

Μια γουλιά κώνειο λοιπόν, δυο κουβέντες παρηγοριάς από τους περιλειπόμενους, που ξέρουν ότι θα βρεθούν κι αυτοί αργά ή γρήγορα μπροστά στο ίδιο σταυροδρόμι, στο ίδιο έθιμο, και ιδού μια σίγουρη και ριζική λύση του συνταξιοδοτικού, που δεν μπορεί, θα ταλάνιζε και τους αρχαίους ημών, αφού όλα από αυτούς τα έχουμε πάρει, τα καλά και τα κακά.

Με το υποδειγματικό πολιτικό σύστημα της αρχαίας Κέω ασχολήθηκε και ο μεγάλος φιλόσοφος Αριστοτέλης στο σύγγραμμά του «Κείων Πολιτεία», του οποίου όμως διασώζεται ένα μόνο απόσπασμα.

Από την Κέα καταγόταν κι ο νομοθέτης Αριστείδης που φημιζόταν σε όλη την επικράτεια για τους πρότυπους κι αυστηρούς του νόμους.

Ένας από αυτούς ήταν το «Κείον το νόμιμον», ένα ιδιάζον έθιμο - μοναδικό στον ελλαδικό χώρο - που διατηρήθηκε μέχρι την επικράτηση του χριστιανισμού (3ο αι. π.Χ.). Σύμφωνα με αυτό, όσοι υπερέβαιναν το 60ο έτος της ηλικίας τους «αυτεκωνιάζοντο», αυτοκτονούσαν δηλ. με κώνειο από το φυτό Μανδραγόρας.

Ο πολίτης που ένιωθε ότι δεν είναι πλέον χρήσιμος στην κοινωνία λόγω γήρατος όφειλε να εκθέσει στους άρχοντες της πολιτείας τους λόγους της απόφασής του, ώστε να του δοθεί άδεια αυτοκτονίας. Παρουσία των συμπολιτών του και μετά από εορταστική ιεροτελεστία, εκτελούσε το χρέος του, πίνοντας πρόθυμα το κώνειο. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόταν τόσο η ανάγκη για εξασφάλιση τροφής για τους νεώτερους - σε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι έφταναν σε μεγάλη ηλικία λόγω καλού κλίματος - όσο κι η επιθυμία των ίδιων των πολιτών να αποχωρούν ακμαίοι κι υπερήφανοι.

Σύμφωνα με την ιστορία, το τζιώτικο κώνειο ήταν αυτό που πήρε κι ο Σωκράτης για να φύγει από τη ζωή.

Στην εποχή μας, πάντως, το κώνειο μπορεί να πάρει μορφές ποικίλες και δεν είναι ανάγκη να μας το προσφέρει η «βοτάνη δηλητήριος» των παλαιών : αρκούν μερικές απαίσχυντες αποφάσεις των ανεπαρκέστατων πολιτικών μας...