Αφηγήσεις : «Η προκατάληψη και η αλήθεια για τον Δημήτρη Τσοβόλα»

Του Νίκου Νικολάου | 10/05/2008 | 

Πόσα επικριτικά άρθρα δεν έχω άραγε γράψει στην «Καθημερινή» της περιόδου '81-'89 για την πολιτική του Δημήτρη Τσοβόλα στο υπουργείο Οικονομικών; Τώρα που ξεφυλλίζω τους παλαιούς τόμους, ανακαλύπτω δεκάδες πικρόχολα σχόλια εναντίον του! Πόσες φορές, επίσης, σε τηλεοπτικές συζητήσεις δεν του βγήκα επιθετικά και ενίοτε με αδικαιολόγητο πάθος;

Τώρα, ύστερα από είκοσι ολόκληρα χρόνια, καθώς ωριμάσαμε όλοι και βλέπουμε ότι η ελληνική οικονομία στροβιλίζεται στα ίδια προβλήματα, που και οι σοσιαλιστές και οι φιλελεύθεροι που κυβέρνησαν απεδείχθησαν ανίκανοι να τα λύσουν, είμαι πεπεισμένος ότι ενίοτε αδίκησα τον Τσοβόλα, όπως τον αδίκησε μια μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης παρασυρμένη κι αυτή από την εμπάθεια και προκατάληψη ορισμένων μέσων μαζικής ενημέρωσης εναντίον του.

Γιατί αυτή η εμπάθεια; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Τσοβόλας ήταν ένας αυθεντικός πασόκος, που πίστευε ότι το κόμμα του θα φέρει τον σοσιαλισμό στην Ελλάδα και συνεπώς στην άσκηση της οικονομικής του πολιτικής είχε συχνά τις ακαμψίες που συνεπάγεται ο ιδεολογικός δογματισμός, εμπλουτισμένος με λαϊκίστικα συνθήματα. Αυτή όμως η φανατική εμμονή σε κρατικίστικες πολιτικές χαρακτήριζε και πολλούς άλλους υπουργούς του ΠΑΣΟΚ που βαρύνονται μάλιστα με τη λήψη σκληρών μέτρων που δυναμίτισαν την οικονομία. Γιατί, λοιπόν, το μένος του κατεστημένου μόνο κατά Τσοβόλα;

Η καταγωγή

Νομίζω ότι η απάντηση στο ερώτημα αυτό που πάντα με βασάνιζε είναι σύνθετη και, πάντως, δεν είναι μόνο πολιτική. Ο Τσοβόλας, λοιπόν, δεν άρεσε στο κατεστημένο, γιατί η καταγωγή του ήταν λαϊκή και ξεχώριζε σαν ο καθημερινός άνθρωπος του δρόμου, ακόμη και από τους λουσάτους συντρόφους του που, όταν ανεδείχθησαν στην εξουσία, άλλαξαν ντύσιμο, τρόπους συμπεριφοράς, μετακόμισαν στα πολυτελή προάστια και κυκλοφορούσαν απρόσιτοι μέσα στα πολυτελή κυβερνητικά αμάξια, ακολουθούμενοι από φρουρούς και παρακοιμώμενους. Ο Τσοβόλας από πριν το '81, που ήταν στέλεχος και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ, επί 8 χρόνια που χρημάτισε υπουργός, εν συνεχεία αρχηγός του ΔΗΚΚΙ και τώρα μεγαλοδικηγόρος έμενε και μένει στο μικροαστικό διαμέρισμα της Αχαρνών 300. Ως υπουργός πήγαινε στην Καραγεώργη Σερβίας με το λεωφορείο, όπως και ο Κουλουριάνος και δεν είχε φρουρούς.

Αποδεικτικό στοιχείο τρανό ότι η αντιπάθεια κάποιων προς τον Τσοβόλα είχε στοιχεία κοινωνικού ρατσισμού, ήταν το δημοσίευμα του «Βήματος»*  με το οποίο εσκιαγραφείτο η προσωπικότητα και η δραστηριότητα του Τσοβόλα και το οποίο είχε τον τίτλο «Ο Μήτσος της Ρήνης από τους Μελισσουργούς της Άρτας!» και υπότιτλο «Ο γιος του αγωγιάτη!». Το άρθρο καθρέφτιζε τη στάση της ελιτίστικης Αριστεράς απέναντι σε έναν πολιτικό που δεν είχε πίσω του σόι, δεν ήταν από τζάκι και δεν το έπαιζε προοδευτικός διανοούμενος.

Ο λαός

Ο Δημήτρης Τσοβόλας ήταν όντως από τους Μελισσουργούς, από τα Τζουμέρκα και ο πατέρας του ήταν πράγματι αγωγιάτης και αγωνιστής του ΕΑΜ. Συνελήφθη ο πατέρας του από τους Γερμανούς και έμεινε έγκλειστος στο κολαστήριο του Νταχάου μέχρι το 1944 και επιστρέφοντας στην Ελλάδα τον έστειλαν εξορία. Η κυρά Ρήνη, πάντως, που ζει ακόμη, δύο φορές που είχα πάει στο σπίτι της Αχαρνών με φίλεψε χορτόπιτες και κρεατόπιτες που θυμάμαι ακόμη τη νοστιμιά τους. Οσο, όμως, το κατεστημένο της εποχής μισούσε τον Τσοβόλα, άλλο τόσο και περισσότερο τον αγαπούσε ο απλός λαός και ιδιαίτερα τον λάτρευε ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ.

Το κοινωνικά ρατσιστικό δημοσίευμα του «Βήματος», που ήταν και εφημερίδα του ΠΑΣΟΚ, προκάλεσε λαϊκή θύελλα και χρειάστηκε να παρέμβει ο ίδιος ο Τσοβόλας και ο κομματικός μηχανισμός, για να μην κάψουν τα φύλλα του στις πλατείες στα Γιάννενα, τη Λάρισα, την Αρτα κ.λπ. Μέχρι και λαϊκές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας έγιναν τότε, στις οποίες κυριαρχούσε το σύνθημα: «Τιμή και δόξα στον γιο του αγωγιάτη!». Πού οφειλόταν, άραγε, αυτή η αγάπη των ανώνυμων οπαδών του ΠΑΣΟΚ και έφτανε μέχρι του σημείου στις συγκεντρώσεις του κόμματος οι οπαδοί να υψώνουν πανό με φωτογραφίες του Ανδρέα, αλλά και του Δημήτρη; Νομίζω ότι οι μη προνομιούχοι έχουν πάντα ένα αλάνθαστο ένστικτο και είχαν αντιληφθεί ότι ο Τσοβόλας ήταν σεμνός, εργατικός και προπαντός έντιμος. Θα μου πείτε ότι χιλιάδες άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας έχουν τα ίδια προτερήματα και όμως δεν έχουν αξιωθεί κοινωνικής αναγνώρισης. Σύμφωνοι, αλλά ο λαός βαθμολογεί πρώτα τους άρχοντές του, αυτούς που τον κυβερνούν και δυστυχώς οι αρετές που έχουν οι απλοί άνθρωποι σπανίζουν ενίοτε στους υπουργούς, τουλάχιστον σε πάρα πολλούς!

Η εντιμότητα του Τσοβόλα, η ακεραιότητά του στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος δεν αμφισβητήθηκε ποτέ και αναγνωρίστηκε και από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Οκτώ ολόκληρα χρόνια στο υπουργείο Οικονομικών και δεν βρέθηκε κάτι να καταμαρτυρήσουν σε βάρος του υπουργοί της Νέας Δημοκρατίας που τον διαδέχθηκαν, πολλοί από τους οποίους μάλιστα τον μισούσαν για την επιθετικότητα που είχε δείξει και ο ίδιος εναντίον τους, όταν ήταν υπουργός. Είναι γνωστό ότι ιδιαίτερα προς τον πρόεδρο της Ν.Δ. Κώστα Μητσοτάκη η συμπεριφορά του ήταν μερικές φορές απρεπής, γιατί τον παρέσυρε προς την κατεύθυνση αυτή ο Μένιος Κουτσόγιωργας. Αλλά και οι σχέσεις του με την κομματική τρόικα (Γεννηματάς, Τσοχατζόπουλος, Λαλιώτης), δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές, και πάντως όχι συντροφικές. Τον αντιπαθούσαν, γιατί ήταν δημοφιλής και τον φθονούσαν, γιατί μετά τον Ανδρέα εισέπραττε τα περισσότερα χειροκροτήματα από τον λαό στις συγκεντρώσεις. Γενικά, ο Τσοβόλας μπορεί να ήταν ένας «μπρούτος» πασόκος, αλλά δεν ήταν ποτέ άνθρωπος του κομματικού μηχανισμού και όταν τον έπαιρνε η νομενκλατούρα τηλέφωνο δεν έκανε τα χατίρια των κομματικών που ζητούσαν όλο και νέους διορισμούς. Γι' αυτό και αυτοί μιλούσαν απαξιωτικά γι' αυτόν κατηγορώντας τον σαν τον «τσιγκούνη Ηπειρώτη που έχει καβούρια στην τσέπη»!

«Τσοβόλα δώσ' τα όλα»

Γνωρίζω ότι από το κατεστημένο που τον μισούσε το όνομα Τσοβόλας έχει γίνει συνώνυμο με τη σπάταλη οικονομική διαχείριση του ΠΑΣΟΚ, που οδήγησε σε πολλαπλασιασμό του δημοσίου χρέους, καθώς πολλές κοινωνικές παροχές χρηματοδοτήθηκαν όντως με δανεικά. Όλοι θυμόμαστε ότι η περίφημη φράση του Ανδρέα Παπανδρέου στην προεκλογική συγκέντρωση του Ιουνίου '89 στο Περιστέρι «Τσοβόλα δώσ' τα όλα», έμεινε στο πολιτικό λεξιλόγιο από τότε μέχρι σήμερα σαν αποδεικτική ότι ο Τσοβόλας ως υπουργός Οικονομικών πήρε δήθεν εντολή από τον Παπανδρέου να μοιράσει χρήματα, για να κερδηθούν οι εκλογές! Και όμως, αυτό δεν είναι αλήθεια, και το γνωρίζω πολύ καλά, γιατί από το ρεπορτάζ που έκανα καθημερινά στο υπουργείο Οικονομικών δεν μου προέκυψε ποτέ στοιχείο ότι στην προεκλογική περίοδο του '89 διετέθησαν χρήματα για παροχές.

Άλλωστε, ο Ανδρέας με την ευφυΐα που τον διέκρινε και το αλάνθαστο πολιτικό του κριτήριο, μου είχε πει ένα πρωί που είχα ανέβει στο σπίτι της Πολιτείας που ζούσε με τη Δήμητρα: «Οι παροχές της τελευταίας στιγμής δεν έχουν νόημα, γιατί δεν πείθουν τους ψηφοφόρους». Εν πάση περιπτώσει ο Τσοβόλας έχει αθωωθεί για την κατηγορία αυτή από τον υπουργό της Ν.Δ. που τον διεδέχθη, τον κ. Γιάννη Παλαιοκρασσά, ο οποίος απαντώντας σε σχετική ερώτηση στη Βουλή διαβεβαίωσε ότι ο προϋπολογισμός του '89, τον οποίο εκτέλεσε για το πρώτο εξάμηνο ο Τσοβόλας είχε αύξηση δαπανών 14% έναντι πρόβλεψης 18% και από το αποθεματικό δεν είχε δαπανηθεί ούτε μια δραχμή.

Έργο

'Οσον αφορά την περιώνυμη φράση του Ανδρέα, το περιεχόμενό της δεν ήταν οικονομικό. Είναι γνωστό ότι στις εκλογές του Ιουνίου '89 το ΠΑΣΟΚ όδευε προς την αναμέτρηση μέσα σε ένα αποπνικτικό κλίμα σκανδαλολογίας και ηθικής παρακμής με αφορμή την υπόθεση Κοσκωτά. Στη συγκέντρωση στο Περιστέρι ο Τσοβόλας δεν ήταν παρών, γιατί ήταν στη Βουλή, υπερασπιζόμενος ένα φορολογικό πολυνομοσχέδιο. Ο Ανδρέας, μιλώντας σε ένα πλήθος που ανάμεσα στα άλλα φώναζε «Τσοβόλα - Τσοβόλα» είπε τη φράση αυτή, για να εξηγήσει, γιατί ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ αγαπούσε τον Τσοβόλα. Γιατί πράγματι είχε εδραιωθεί τότε στους οπαδούς του ΠΑΣΟΚ και όχι αδικαιολόγητα ότι ο Τσοβόλας ως υπουργός υπερασπιζόταν τους χαμηλόμισθους και εφάρμοζε μια προοδευτική φορολογική πολιτική ελάφρυνσης των βαρών για τα χαμηλά εισοδήματα. Και εν πάση περιπτώσει είχε κάνει και έργο, εκσυγχρονιστικό και αναπτυξιακό στο υπουργείο Οικονομικών όλα αυτά τα χρόνια. Θυμίζω:

1. Την εφαρμογή του συστήματος της φορολογίας με βάση τις αντικειμενικές αξίες στη μεταβίβαση ακινήτων, που είχαν προετοιμάσει οι κ.κ. Δρεττάκης και Κουλουριάνος. Τα παζάρια φορολογουμένων και εφοριακών κόπηκαν με το μαχαίρι και η αγορά ακινήτων εξυγιάνθηκε και αναπτύχθηκε, καθώς ο Τσοβόλας όρισε τις πρώτες αντικειμενικές στο 50% των αγοραίων τιμών.

2. Εισήγαγε τον ΦΠΑ, καταργώντας δεκάδες έμμεσους φόρους (ΦΚΕ, χαρτόσημο κ.λπ.), καθιστώντας την έμμεση φορολογία προοδευτική, αφού όρισε συντελεστή 6% για τα είδη λαϊκής κατανάλωσης, 16% για τις υπηρεσίες και 36% για τα είδη πολυτελείας.

3. Θεσμοθέτησε τον μοναδικό συντελεστή καθαρού κέρδους στους μικρομεσαίους.

4. Θεσμοθέτησε την υποχρέωση των εφοριών να αποδέχονται ως ειλικρινή τα βιβλία όλων των επιχειρήσεων, εφόσον δεν υπήρχαν οριστικές και δικαστικά βεβαιωμένες παραβάσεις του Κώδικα Φορολογικών Στοιχείων.

5. Έδωσε την επιδότηση ενοικίων κ.λπ.

Βέβαια, ο κ. Τσοβόλας εφάρμοσε την οικονομική πολιτική του ΠΑΣΟΚ, που με τις ακαμψίες της, τις τριτοκοσμικές της περιπλανήσεις και τις σπατάλες καθήλωσε την ελληνική οικονομία στη δεκαετία του '80. Ο Τσοβόλας με την κομματική αφοσίωση στις σοσιαλιστικές αρχές του ΠΑΣΟΚ τρόμαξε όντως την ιδιωτική πρωτοβουλία και δεν βοήθησε στα ανοίγματα που επιχείρησαν τη δεύτερη τετραετία οι κ.κ. Κ. Σημίτης και Τάκης Ρουμελιώτης.

Όμως, αυτά τα λάθη του δεν αρκούν, για να εξηγήσουν την κατασυκοφάντηση που υπέστη από το κατεστημένο. Έφταιγε όμως γι' αυτό και ο κλειστός χαρακτήρας του και η προκλητική του αδιαφορία να κάνει δημόσιες σχέσεις. Θυμάμαι εντυπωσιασμένος ότι στο Ειδικό Δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά (όπου τον εγκατέλειψαν όλοι οι σύντροφοί του και δικάσθηκε αναιτίως), όταν προσήλθαν να καταθέσουν οι τρεις μεγαλοεκδότες και κατήγοροι του Ανδρέα, οι Λαμπράκης, Μπόμπολας και Τεγόπουλος, τους σύστησε στον Τσοβόλα ο διευθυντής του «Βήματος» κ. Στ. Ψυχάρης. Ο Τσοβόλας τους έβλεπε και τους τρεις για πρώτη φορά! Γνωρίζετε κανέναν υπουργό που να έμεινε μια οκταετία και να μην επεδίωξε να γνωρισθεί και να καλλιεργήσει καλές σχέσεις με τους μεγαλοεκδότες; Αν γνωρίζετε από παλαιά ή και τώρα πείτε τον μου, να τον μάθω και εγώ! Γιατί εγώ γνωρίζω υπουργούς που κυριολεκτικά κολακεύουν, αν δεν γλείφουν τους συγκεκριμένους εκδότες!

[*] character assasination άρθρο του Στέλιου Κούλογλου - Θου Κύριε...