Επέτειος μνήμης της δημοκρατικής άνοιξης 1963-65

03/11/2009 |

Σηματοδοτεί η σημερινή μέρα, 3η Νοεμβρίου, διπλή επέτειο μνήμης του Γεωργίου Παπανδρέου. Στις 3 Νοεμβρίου του 1963 ο Παπανδρέου κέρδισε τις εκλογές μετά από έναν σκληρό και ανυποχώρητο ανένδοτο αγώνα, τον οποίο κήρυξε καταγγέλλοντας ως προϊόν βίας και νοθείας τις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, που έδωσαν την πλειοψηφία στην ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Πέντε χρόνια αργότερα, στις 3 Νοεμβρίου 1968, νεκρός ο Γεώργιος Παπανδρέου -πέθανε την 1η Νοεμβρίου- ηγήθηκε της μεγαλύτερης αντιχουντικής διαδήλωσης. Ενα αμέτρητο πλήθος, αψηφώντας τις απαγορεύσεις και τις απειλές των δικτατόρων, μετέτρεψε την κηδεία του δημοκρατικού ηγέτη σε μια μεγαλειώδη εκδήλωση υπέρ της δημοκρατίας, διαψεύδοντας όσους υποστήριζαν ότι ο ελληνικός λαός αποδέχθηκε το απριλιανό καθεστώς.

Στις εκλογές του 1963 η Ενωση Κέντρου δεν εξασφάλισε κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πήρε 42,04%, αλλά μόνον 138 έδρες, η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή 39,37% και 132 έδρες, η ΕΔΑ 14,34% και 28 έδρες, το Κόμμα Προοδευτικών του Σπ. Μαρκεζίνη 2 έδρες. Στις 8 Νοεμβρίου 1963 ο Γ. Παπανδρέου σχηματίζει κυβέρνηση, αλλά τα Ανάκτορα δεν του δίνουν την εξουσία. Με αξίωσή τους, για να διατηρήσουν τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, παραμένουν στην κυβέρνηση οι απόστρατοι στρατηγοί Δ. Παπανικολόπουλος ως υπουργός Εθνικής Αμύνης και Γ.Παναγιωτόπουλος ως υφυπουργός Εσωτερικών (Δημοσίας Τάξεως), που ήταν μέλη της υπηρεσιακής κυβέρνησης. Ο Γ. Παπανδρέου αρνείται να στηριχτεί στις ψήφους άλλων κομμάτων και εισηγείται νέες εκλογές, οι οποίες θα γίνουν στις 16 Φεβρουρίου 1964 και θα τις κερδίσει πανηγυρικά με 52,7% και 171 έδρες.

Η διακυβέρνηση από την Ένωση Κέντρου ήταν μια δημοκρατική άνοιξη, μετά το αστυνομικό, αυταρχικό κράτος της Δεξιάς, που δυστυχώς έληξε με την αποστασία της 15ης Ιουλίου 1965, η οποία άνοιξε τον δρόμο στη δικτατορία της 21ης Απριλίου, η οποία από χρόνια προετοιμαζόταν. Οι κυβερνήσεις του Γεωργίου Παπανδρέου πήραν αμέσως σοβαρά φιλολαϊκά μέτρα, όπως ήταν η καθιέρωση της δωρεάν παιδείας σε όλες τις βαθμίδες, η ρύθμιση των αγροτικών χρεών, ο διπλασιασμός των βασικών αποδοχών των δικαστικών, φορολογικές ελαφρύνσεις για τους ασθενέστερους, βελτίωση των αποδοχών των εργαζομένων και των συνταξιούχων, κατάργηση των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων και άλλα μέτρα κοινωνικής και αναπτυξιακής πολιτικής. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ότι 46 χρόνια μετά ο εγγονός του Γέρου της Δημοκρατίας Γιώργος Παπανδρέου εξήγγειλε και δρομολόγησε παρόμοια φιλολαϊκά μέτρα, με το σύνθημα «πρώτα ο πολίτης». Οταν ο Γεώργιος Παπανδρέου εξήγγειλε στη Βουλή το πρόγραμμα της κυβέρνησής του και περιέγραψε τα μέτρα, υπογράμμισε: «Εάν συμβαίνει να προκαλούν ικανοποίησιν, είναι διότι διαθέτομεν την δημιουργικήν έμπνευσιν και αγάπην προς τον λαόν μας. Και από την σκέψιν και από την ψυχήν μας πηγάζει η έμπνευσις».

Η εξαγγελία και η δρομολόγηση φιλολαϊκών μέτρων από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις δείχναν ότι οι κοινωνικές κατακτήσεις στη διαδρομή του χρόνου εξανεμίζονται από τη συντηρητική πολιτική, γι' αυτό και χρειάζεται συνεχής αγώνας των εργαζομένων. Οι κοινωνικοί αγώνες προκαλούν το κατεστημένο και τα οργανωμένα συμφέροντα, τα οποία αντιδρούν με μέτρα καταστολής, με την οργάνωση αστυνομικού κράτους, με περιορισμό της δημοκρατίας.

Η δημοκρατική άνοιξη του 1963 ώς τον Ιούλιο του 1965 ήταν το αποτέλεσμα της κοινωνικής αφύπνισης και της μεγάλης λαϊκής κινητοποίησης κατά του αυταρχισμού μετά τις εκλογές της βίας και νοθείας του 1961. Ο λαός με πρωτοπόρο τη νεολαία βγήκε στους δρόμους, με μεγαλύτερο πείσμα, μάλιστα, μετά τα Ιουλιανά του 1965 στον δεύτερο ανένδοτο αγώνα. Οταν τα μέτρα καταστολής, η αποστασία και οι άλλες αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις δεν απέδωσαν χρησιμοποιήθηκε το έσχατο μέσο, δηλαδή η δικτατορία.

Από τη μελέτη και την έρευνα σοβαρών ιστορικών στοιχείων προκύπτει ότι η ιδέα της δικτατορίας δεν γεννήθηκε στην περίοδο του δεύτερου, αλλά στην περίοδο του πρώτου ανένδοτου αγώνα. Ο παλαίμαχος δημοσιογράφος Ηλίας Δημητρακόπολος από την Ουάσιγκτον μού υπενθύμισε το περιεχόμενο μιας συνέντευξης που πήρε από τον Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή Μπάρι Γκολντγουότερ και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ελευθερία» στις 13 Οκτωβρίου 1963, τις παραμονές των εκλογών, με πρωτοσέλιδο οκτάστηλο τίτλο: «Φοβεραί αποκαλύψεις του γερουσιαστού Γκολντγουώτερ. Η ΕΡΕ εισηγήθη δικτατορίαν προς Αμερικανούς. Ανάκρισις διά τον ρόλον του πρεσβευτού ΗΠΑ εις τας εκλογάς του 1961».

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του δημοσιογράφου, ο γερουσιαστής είπε: «Είμαι εναντίον της κυριαρχίας ενός δικτάτορος εις οιανδήποτε χώραν. Και διά τούτο επετέθην δριμέως κατά της γενομένης εισηγήσεως, ότι η εφαρμογή δικτατορίας εις την Ελλάδα θα απετέλει αποτελεσματικήν λύσιν των προβλημάτων της. Προς Θεού, όχι! Η Ελλάς είναι η πλέον πολιτισμένη χώρα του κόσμου. Αι ιδικαί μας δημοκρατικαί μέθοδοι διακυβερνήσεως από την Ελλάδα επήγασαν. Θα ήτο τραγικόν εάν η Ελλάς, όπου αυτή ταύτη η δημοκρατία εθεμελιώθη το πρώτον, επρόκειτο να οπισθοδρομήση εις την δικτατορίαν. Δεν δύναμαι καν να φαντασθώ τους Ελληνας σκεπτομένους επ' αυτού». Απαντώντας σε άλλη ερώτηση για την ανάμιξη της αμερικανικής πρεσβείας στις εκλογές του 1961, ο γερουσιαστής είπε μεταξύ άλλων: «Ο ελληνικός λαός, πρώτος εξ όλων των λαών, δικαιούται ασφαλώς ελευθέρων δημοκρατικών εκλογών. Και, βεβαίως, ελπίζω, ότι αι επόμεναι ελληνικαί εκλογαί θα είναι απολύτως ελεύθεραι και ότι η πρεσβεία μας στην Ελλάδα θα παραμείνει αυτήν την φοράν απολύτως ουδετέρα, μη έχουσα ουδεμίαν ανάμιξιν».

Σε ανακοίνωσή της η ΕΡΕ στις 25 Οκτωβρίου υποστήριξε για τη συνέντευξη ότι «το περιεχόμενόν της ενοθεύθη και ενεφανίσθη, ώστε να παρουσιάζεται ούτος ως υιοθετών δήθεν τας γνωστάς συκοφαντίας της Ε.Κ. περί δικτατορικών προθέσεων της ΕΡΕ, περί αναμίξεως της αμερικανικής πρεσβείας εις τας εκλογάς του 1961, περί βίας και νοθείας κ.τ.λ.» (η ανακοίνωση της ΕΡΕ δημοσιεύεται στο Αρχείο Κων. Καραμανλή, τόμος 6ος, σελ. 83-85). Η «Ελευθερία» απάντησε ότι είναι «αδιάψεστοι αι αποκαλύψεις Γκολντγουώτερ» δημοσιεύοντας φωτοτυπίες της συνέντευξης, η οποία δακτυλογραφήθηκε από το γραφείο του γερουσιαστή και σε κάθε σελίδα υπάρχει μονογραφή και σφραγίδα, όπως ανέφερε το δημοσίευμά της.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν απέδειξαν ότι οι συζητήσεις για λύση δικτατορίας στην Ελλάδα έγιναν και η κατάληξη ήταν η κατάλυση της δημοκρατίας. Η δημοκρατική άνοιξη καρποφόρησε με καθυστέρηση και οι αγώνες του Γ. Παπανδρέου δικαιώθηκαν μετά την κατάρρευση της τυραννίας.

enet.gr