Συνθήκη του Καρς

Τελετή παράδοσης του Καρς στους Τούρκους από τον ρωσικό στρατό. 

Η Συνθήκη του Καρς ήταν συνθήκη ειρήνης η οποία όριζε τα κοινά σύνορα μεταξύ της Τουρκίας και των τριών υπερκαυκάσιων δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης (οι σημερινές ανεξάρτητες δημοκρατίες της Αρμενίας, της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν). Η συνθήκη υπεγράφη στην πόλη του Καρς, στις 13 Οκτωβρίου 1921.

Στους υπογράφοντες της Συνθήκης του Καρς περιλαμβάνονταν πέντε εκπρόσωποι της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας, η οποία, το 1923, διακήρυξε την Δημοκρατία της Τουρκίας, καθώς και εκπρόσωποι των αρμενικών, αζερικών και γεωργιανών σοβιετικών δημοκρατιών, με την ταυτόχρονη εκπροσώπηση της Ρωσικής ΣΟΣΔ. Οι τελευταίοι τέσσερις συμμετέχοντες, στη συνέχεια, κατέστησαν ως ιδρυτικά μέλη της Σοβιετικής Ένωσης, έπειτα από την νίκη των Μπολσεβίκων κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου και την Ενωσιακή Συνθήκη του Δεκεμβρίου του 1922.

Η συγκεκριμένη συνθήκη αποτέλεσε την διάδοχο συνθήκη της προγενέστερης Συνθήκης της Μόσχας, η οποία είχε υπογραφεί τον Μάρτιο του 1921 [*]. Τα περισσότερα εκ των εδαφών τα οποία παραχωρήθηκαν στην Τουρκία εντός της συνθήκης είχαν αποκτηθεί από την Ρωσική Αυτοκρατορία σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1877-1878. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε η περιοχή του Σουρμαλί, το οποίο αποτελούσε μέρος του ιρανικού Χανάτου του Ερεβάν, προτού το τελευταίο προσαρτηθεί από την Ρωσία εντός της Συνθήκης του Τουρκμαντσάι, μετά το πέρας του Ρωσοπερσικού Πολέμου του 1826-28.

[*] 16/03/1921 : Υπογράφεται η σοβιετοτουρκική Συνθήκη Φιλίας και Αδελφότητος (Συνθήκη της Μόσχας)

Οι Ρώσοι μπολσεβίκοι, μετά την υπογραφή της Συνθήκης Μπρεστ-Λιτόφσκ στις 03/03/1918, στη Λευκορωσία, επανέρχονται στα προ του 1878 σύνορά τους. Η συνθήκη, που την υπέγραψε ο Λένιν, αφορούσε τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Πολωνία Λιθουανία, Φινλανδία, Ουκρανία και Οθωμανική Αυτοκρατορία) και υπήρξε ιδιαίτερα επώδυνη για τη Ρωσία, την άλλοτε Τσαρική Αυτοκρατορία. Η Συνθήκη τής αφαίρεσε περίπου το ένα τέταρτο των εδαφών, με τους πληθυσμούς τους, και σε ίδιο ποσοστό του συνόλου της βιομηχανίας της, καθώς και το ένα δέκατο του συνόλου των πλουτοπαραγωγικών πηγών, ανθρακωρυχείων κτλ.

Ταυτοχρόνως οι Μπολσεβίκοι αλλάζουν πολιτική έναντι των Τούρκων. Η σύσφιξη των σχέσεων Λένιν-Κεμάλ οδηγεί σε συνδιάσκεψη, και οι δύο λαοί, Τουρκίας και Σοβιετικής Ένωσης, θα βαδίσουν μαζί το δρόμο της συνεργασίας. Θα ακολουθήσει στις 16 Μαρτίου 1921 η υπογραφή Συνθήκης Φιλίας και Αδελφότητος μεταξύ ΕΣΣΔ και Τουρκίας, εκχώρηση από τη Σοβιετική Ένωση στην Τουρκία των κατεχόμενων εδαφών Καρς, Αρνταχάν και Αρτβίν, και υπογραφή στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας σε χρήμα και πολεμικό υλικό.

Η παροχή στρατιωτικής βοήθειας (η οποία συνίστατο σε 35.000 τυφέκια, εκατομμύρια σφαίρες, πυροβόλα όπλα, οβίδες, άλλο στρατιωτικό υλικό, δεξαμενές με πετρέλαιο και βενζίνη αλλά και 10 εκατομμύρια χρυσά ρούβλια) αποστέλλεται με τον σύμβουλο του Λένιν, στρατηγό Μιχαήλ Βασίλιεβιτς Φρούνζε.

Η Συνθήκη που υπέγραψαν οι δύο χώρες και η μεγάλη στρατιωτική βοήθεια που έλαβε η Τουρκία ήταν καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη των επιχειρήσεων του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία.

Ο εναγκαλισμός Λένιν και Κεμάλ, η στενή συνεργασία και βοήθεια που παρείχαν οι Σοβιετικοί στην Τουρκία, ανάγκασαν τους Αγγλογάλλους να αλλάξουν τακτική απέναντι των Ελλήνων. Η Ελλάδα έμενε στην ουσία άνευ συμμάχων, αφού τα συμφέροντα των Άγγλων υπερίσχυαν στις επιλογές τους και ταυτίζονταν με την τουρκική πλευρά. Αποσπώντας τον Κεμάλ από τις αγκάλες του Λένιν και κάνοντάς τον σύμμαχό τους, οι Άγγλοι δεν θα είχαν πλέον δυσκολίες να ιδιοποιηθούν τα πετρέλαια της Μοσούλης...